NieuwsJustitie
101-jarige Duitser veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf voor medeplichtigheid nazimisdaden: ‘Je hebt drie jaar lang elke dag mensen gemarteld’
Een hoogbejaarde man heeft vijf jaar gevangenisstraf gekregen wegens medeplichtigheid aan de moord op duizenden concentratiekampgevangenen. De voormalige kampbewaker is de oudste persoon die ooit is vervolgd voor de misdaden van het naziregime.
De Duitse Josef Schütz (101) werkte tijdens de Tweede Wereldoorlog als bewaker in concentratiekamp Sachsenhausen, ten noorden van Berlijn. Volgens de aanklager was hij ‘willens en wetens’ betrokken bij de executie van Sovjetsoldaten en de vergassing van gevangenen. De rechter verklaarde Schütz dinsdag medeplichtig aan de moord op 3.518 gevangenen en ging mee met de geëiste straf van 5 jaar.
Schütz pleitte onschuldig en ontkende als bewaker in Sachsenhausen te hebben gewerkt. “Ik heb geen idee waarom ik hier ben”, zei hij maandag voor de rechtbank. “Ik heb helemaal niets gedaan.” Schütz zegt dat hij tijdens de oorlog werkte als boerenknecht en niets wist van de gruwelijkheden die zich in het kamp afspeelden.
Een Duitse historicus heeft echter met verschillende documenten aangetoond dat Schütz tussen 1942 en 1945 wel degelijk als bewaker werkte in het concentratiekamp bij Oranienburg. Ook acht de rechtbank het bewezen dat hij lid was van de SA, de paramilitaire tak van de Duitse nazipartij. Hij was toen rond de 21 jaar oud.
‘Massale uitroeiing’
In Sachsenhausen werden tussen 1936 en 1945 meer dan 200 duizend mensen vastgehouden. Tienduizenden gevangenen werden vermoord. In het concentratiekamp vonden stelselmatige executies en vergassingen plaats, ook stierven veel mensen aan uitputting, honger, ziektes en medische experimenten. Het kamp werd in april 1945 bevrijd door het Sovjetleger, waarna Schütz korte tijd vastzat in een strafkamp in de Sovjet-Unie.
“Je hebt deze massale uitroeiing vrijwillig gesteund met je werkzaamheden”, zei de rechter bij de veroordeling. “Je hebt daar drie jaar lang elke dag gedeporteerde mensen gemarteld en vermoord zien worden.” Schütz heeft aangegeven in hoger beroep te gaan. De kans is klein dat hij de volledige straf uit moet zitten, vanwege zijn hoge leeftijd. Eerder hoefden veroordeelde kampmedewerkers om deze reden niet naar de gevangenis.
De rechtszaak tegen de 101-jarige man begon afgelopen oktober en werd vanwege de zwakke gezondheid van de man gehouden in een sporthal in zijn woonplaats Brandenburg, in de gelijknamige deelstaat. Schütz kon ongeveer 2,5 uur per dag deelnemen aan het proces. Ook moesten de zittingen meermaals worden uitgesteld vanwege gezondheidsredenen en ziekenhuisopnames.
Medeplichtigheid
In Duitsland kan iedereen die in een nazi-kamp heeft gewerkt, worden vervolgd voor medeplichtigheid aan de misdaden die daar zijn gepleegd. Vervolging op deze gronden is mogelijk sinds de veroordeling van voormalig kampbewaker John Demjanjuk in 2011. De hoogbejaarde Oekraïner werd schuldig bevonden aan medeplichtigheid aan de moord op gevangenen in vernietigingskamp Sobibor.
De veroordeling van Demjanjuk maakte de weg vrij voor meer rechtszaken. Waar voorheen de aanklacht van moord moest worden bewezen, was nu hulp aan het systeem van vernietiging genoeg. De afgelopen jaren werden in Duitsland tientallen verdachten voor de rechtbank gesleept, ondanks dat de meesten al dik in de negentig zijn. Vanwege hun hoge leeftijd wordt de celstraf van de veroordeelden vaak omgezet in een voorwaardelijke straf.
Toch zien veel Joodse organisaties de veroordelingen als een belangrijke boodschap dat gerechtigheid ook decennia later nog kan volgen. “De duizenden mensen die in de concentratiekampen werkten, hielden de moordmachine draaiende. Ze maakten deel uit van het systeem, dus ze zouden er verantwoordelijkheid voor moeten nemen”, reageerde Josef Schuster, hoofd van de Centrale Raad van Joden in Duitsland tegen de Amerikaanse krant The Washington Post.
