Is periodiek vasten ook goed voor je hersenen?

Er zijn vele manieren om te vasten. Hip is op dit moment intermittent fasting, ofwel periodiek vasten, dat bovendien goed voor je brein zou zijn. Waarom eigenlijk?

Wanneer je aan intermittent fasting doet, kies je ervoor om op gezette tijden niet te eten. Je begint bijvoorbeeld pas om 12 uur ’s middags met je ontbijt en eet niet meer na 8 uur ’s avonds. De bedoeling is om af te vallen of om zich gezonder te voelen, maar er lijkt nu ook een positief effect te zijn op het brein van iemand die op de juiste manier vast, vertelt neuro­wetenschapper Jip Gudden (Vrije Universiteit Amsterdam).

Om uit te leggen hoe dat zit, moeten we eerst kijken naar hoe eten door het lichaam wordt verwerkt. Gudden: “Voedsel wordt in je maag en darmen omgezet naar glucose en dat geeft ons energie. Als je niet eet, kunnen je maag en darmen dus geen glucose leveren. Je lichaam moet dan een alternatief zoeken in zijn reserves: je vet. Dat vet wordt omgezet naar vetzuren. Die komen terecht in je bloed en geven je organen energie, behalve... je hersenen.

“Dit komt doordat er een soort filter vóór de hersenen zit – de bloed-­brein­barrière. Die laat alleen kleine moleculen door, zoals zuurstof. Vetzuren komen er moeilijk doorheen. Om toch genoeg energie te kunnen leveren aan het brein, worden vetzuren in je lever omgezet naar een alternatieve energie­bron: ketonen. Die ketonen kunnen gemakkelijker door de bloed-­brein­barrière, en zo krijgen je hersenen toch de benodigde voedings­stoffen.”

Maar ketonen hebben daarnaast nog meer voordelen, vertelt Gudden. “Je hersen­cellen, ofwel neuronen, maken continu eiwitten aan die de cellen helpen om goed te functioneren. Maar hoe ouder je wordt, hoe vaker je neuronen per ongeluk eiwitten aanmaken waar je hersenen niets aan hebben.”

Als die eiwitten zich opstapelen, kan de cel afsterven. Hoe minder hersencellen je hebt, hoe minder goed het brein werkt. Je wordt vergeetachtig, je kunt minder goed lopen of je coördinatie verslechtert. Dit is onder meer bij de ziekte van Alzheimer het geval. Gudden: “Ketonen steken daar een stokje voor. Ze maken dat je neuronen in de ‘spaar­stand’ gaan en minder eiwitten aanmaken. Daardoor worden er ook minder misvormde ­eiwitten gemaakt.

Jezelf opeten

“Ketonen zetten daarnaast auto­fagie in gang, wat zoveel betekent als ‘jezelf opeten’: de ketonen zorgen ervoor dat je neuronen de opgehoopte eiwitten die er al zijn, afbreken en als nieuwe energiebron gaan gebruiken.” Ketonen gaan daarmee het dicht­slibben van je hersencellen tegen, waardoor die minder snel afsterven.

Doordat vasten de productie van ketonen stimuleert, zou periodiek vasten hersen­ziektes kunnen afremmen waarbij die eiwitten een rol spelen. Denk naast alzheimer aan multiple sclerose en de ziekte van Parkinson. Eigenlijk kan elke vorm van vasten dat effect hebben, maar intermittent fasting blijkt voor mensen relatief goed vol te houden. Gudden: “We hebben het effect van ketonen ontdekt bij dierproeven, maar de eerste studies op mensen laten vergelijkbare effecten zien.”